PİRAZİZ ELMASI
Orta Karadeniz’in doğu uzantısında Giresun ile Ordu il sınırının her iki yakasında adı “Piraziz Elması” olarak adlandırılan, sadece bu yöreye has endemik bir türdür. Piraziz elması yörede gübreleme budama ve tarımsal ilaçlama gibi hiçbir kültürel önlem alınmadan kendi doğal ortamında toprağa tutunup bir yıl ürün verip, bir veya iki yıl meyvesiz alışkanlığı edinerek yaşamını sürdürmektedir. Piraziz elması yörede doğal mutasyon sonucu oluşmuştur. Türün en bariz özelliği, fenolojik olarak çiçeklerinin mayıs ayında açmasıdır. Diğer meyvelerin çiçekleri dökülüp meyve oluşmaya başladığı zamanda Piraziz elması yeni çiçek açmaya başlar. Mayıs ayı sonlarına doğru çiçekleri dökülür, yaprakları açılır. Bir anlamda çeşit GEÇ ÇEŞİT’tir. Bu özelliğinden dolayı ilkbaharın sis ve soğuğundan, mantar hastalıklardan etkilenmez. Geç tür olması nedeniyle meyve hasadı da geç yapılır, aralık ayında bile ürün toplanabilmektedir. Diğer bir ifadeyle Piraziz elması mantari hastalıklardan kurtulmuş, yörede en son hasat edilebilen üründür. Kırmızı yanaklı, yıldız (5’li) çekirdekli, hafif basık, yuvarlak şekillidir. Hafif ekşimsi, sulu, beyaz etli, dayanıklı bir elma türüdür. Soğuk hava deposu olmadan serenti gibi yöreye has ambarlarda üzeri ot ve yaprak örtülerek şubat mart ayına kadar muhafaza edilebilmektedir.
Budama, gübreleme ve meyve iç kurduna karşı tarımsal mücadele yapıldığında meyveleri irileşecek, her yıl ürün alınabilmesi sağlanacak, soğuk hava depolarında saklanması sağlanarak 5-6 ay sonra pazara sunulur hale getirebilecek, Pirazizli üreticilerin ek gelir temin edebileceği bir türdür…
Hazırlayan: Olgun Yurtseven
PİRAZİZ ELMASI
Giresun’un mis, süt, kavun, taraklı, paslı yeşil, Piraziz, boz demir, sarı, demir elma çeşitleri vardır. Bu çeşitler içerisinde en fazla dikkat çeken Piraziz elmasıdır.
Piraziz daha 1980’lere kadar belde konumundayken belde ve ilçe olarak bir popoliritesi gün yüzüne çıkmamıştır. Buna rağmen Piraziz geçmişi, tarihi ve ismi ile hep gündemde kalmayı başarmıştır.
Bir isim düşünün adı hem ilçe ile anılsın, hem köy ile anılsın ve hem de insan oğlunun yasak meyveyi yiyerek cennete girmesine engel olan ve yine insan oğlunun şekeri tattığı ilk yiyecek olan elma ile anılsın. Dünyada ender rastlanan bu durumun bir örneği Piraziz’e nasip olmuştur.
Piraziz adının; Nefsi Piraziz Köyü, Piraziz İlçesi ve Piraziz elması ile anılıyor olması tesadüf değildir.
Piraziz efendinin Nefsi Piraziz Köyüne yerleşip yaşamaya başlaması ile birlikte yetiştirdiği elmalar daha o yıllarda tescil olmuş ki Piraziz elması olarak anılmaya, satılmaya başlanmıştır.
TÜRKİYE ELMALARI üzerine 1939-1943 yıllarında bir araştırma yapan Ziraat Sanatları Prof. Dr. Sait Tahsin TEKELİ’nin hazırlamış olduğu makale de Piraziz elmasına geniş yer ayırmış. Piraziz elması ve diğer elmalar ile ilgili araştırmalar yapıp araştırmalarını bir makalede toparlayıp 1943 yılında yayınlamıştır. (sayfa42)
Araştırma sonunda Piraziz elması; kasım ayı ortalarında olmakta, kırmızı, hafif yeşil, ekşi, eti az sert ve fazla dayanıklı olarak tarif etmiş.
Piraziz elması: Genişliği 71, yüksekliği 62 mm, yüksekliği 0,87, sap çukuru genişliği 15 çiçek çukuru genişliği 30 derenliği 15 mm olarak tespit etmiştir.
1943 yılında yapmış olduğu Fiziki tahliller sonucu
Ortalama Ağırlığı Kabuk Nisbeti Et Nisbeti
145 13,3 86,5
Sonuç: Piraziz elması diğer elmalara göre büyükçe olduğunu tespit etmiş.
1943 yılında yapmış olduğu kimyevi tahlilleri aşağıdaki gibi olup
Ballig Mecnu Şeker Sakkaroz Asid Ph
14,1 11,32 2,68 3,15 3,90
Sonuç: Piraziz Elması’nın mayhoş olduğunu tespit etmiş.
Giresun elmaları arasında fiziki ve kimyevi bünye itibarı ile teknik bakımından da Piraziz elma çeşidi üzerinde durmak doğru olacaktır. (Sayfa 49)
Prof. Dr. Sait Tahsin TEKELİ’nin Türkiye elmaları üzerine yaptığı araştırmasının sonucu hazırlamış olduğu makalenin en dikkat çekici yanı 53.sayfada da belirttiği üzere; Giresun elmaları arasında üzerinde her bakımdan durulmaya değeri olan Piraziz elmasıdır. Bu elma çeşidi çok dayandığı gibi hususi bir özelliği, özel bir kokusu olduğundan dış piyasalarda, bilhassa Mısır ve Suriye’de iyi tutulmuştur. İfadelerinin yer almasıdır.
Sayın Prof. Dr. Sait Tahsin TEKELİ araştırmasını 1943 yılında tamamlamıştır. Araştırmasından anlaşıldığı üzere ve o yılların en yakın tanıklarından üreticilerinden, tüccarlarından da anlaşıldığı üzere, Piraziz elması Piraziz’de yaşayan üreticiler tarafından tonlarca üretilip gemilerle dış piyasaya Mısır ve Suriye’ye ye ihraç edilmiştir. Piraziz elmasından üreticiler paralar kazanıp kendilerine ve Ülke ekonomisine katkı sağlamıştır.
Piraziz elması hem iç piyasada hem dış piyasada severek tüketilen bir elma haline gelmiş. İç piyasada şeker hastalığına iyi geldiği bilinen Piraziz elmasını; İlgili kurumlar şeker analizlerinin ilgili laboratuvarlar da yaptırıp şeker hastalarının umudu olan meyve ihtiyacını karşılamak üzere Piraziz in dünyaya acılan penceresinden insanlığa sunmak bir borç bir görev olarak üstlenmelidir.
1940’lı yıllara kadar yurt dışına ihraç edilen Piraziz elması günümüzde yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu sebeple; hem yok olmadan gelecek kuşaklara taşımak için yerel çeşitlerimize sahip çıkmalıyız.
“Piraziz Elması”na önce Pirazizli üreticiler sonra ilgili kurumlar tarafından tam desteklenerek kapama elma bahçeleri kurularak, kurulan bahçelere damla sulama sistemi, ilaçlama, gübreleme, budama ve elde edilen meyvelerin tanıtılması, pazarlanması ve değerlendirme aşamasına kadar desteklenmesi hem üreticilere, hem Giresun ekonomisine ve ihracatla birlikte ülke ekonomisine katkı sağlamaya devam edecektir.
Kaynak: Habip AYDIN – Ziraat Mühendisi